جلسه ماهانه بنیاد: گفتگو با نویسنده کتاب “دختران ناصرالدین شاه”

(برای دیدن ویدیوی کامل برنامه، در فیسبوک بنیاد، اینجا را کلیک کنید).

بنیاد بنیاد فرهنگی ژاله اصفهانی هر ماه نشست هایی برای معرفی، نقد و بررسی کتاب های داستانی، تحقیقی و تاریخی و نیز آشنایی عمیق تر با مشاهیر شعر و ادب زبان فارسی برگزار می کند.

در برنامه این ماه، کتاب اخیر خانم فاطمه قاضیها، نویسنده و محقق تاریخ دوران قاجار، با حضور و سخنانی از نویسنده توسط دکتر مجید تفرشی، پژوهشگر و تحلیلگر تاریخ و سیاست معاصر ایران، مورد بررسی و گفتگو قرار خواهد گرفت و به سوالات مخاطبین ومیهمانان پاسخ داده خواهد شد.
این برنامه روز یکشنبه 11 آوریل 2021 برابر با 22 فروردین 1400 ساعت 4 بعد ازظهر انگلستان و 7:30 بعدازظهر ایران در فضای مجازی و با استفاده از نرم افزار زوم ( برگزار خواهد شد.

برای ورود به جلسه شماره شناسائی جلسه، 82928681286، را وارد نرم افزار زوم کنید. اگر زوم را روی کامپیوتر یا موبایل خود ندارید میتوانید از لینک زیر استفاده کرده و از طریق مرورگر اینترنتی (Web Browser) به جلسه وارد شوید:
https://us02web.zoom.us/j/82928681286

این برنامه همزمان از فیسبوک بنیاد نیز پخش خواهد شد:  https://www.facebook.com/jalehesfahani.bonyad

کتاب مورد بررسی را میتوانید از انتشارات گویا در ایران تهیه کنید. برای آشنائی علاقمندان مختصری در مورد این کتاب در پائین این صفحه آمده است.

در باره نویسنده:

در باره نویسنده:
خانم فاطمه قاضیها فارغ‌ التحصیل کارشناسی ارشد رشته کتابداری نسخ خطی و آثار کمیاب از دانشگاه تهران است. از سال ۱۳۵۹ در استخدام سازمان اسناد ملی ایران بودند و درسال ۱۳۶۲ رئیس گروه تنظیم و طبقه‌بندی اسناد و از سال 1363 به ترتیب معاون مدیریت پژوهش وتحقیقات، معاون پژوهشکده اسناد ، سرپرست پژوهشکده اسناد و مدیریت خدمات آرشیوی(اطلاع رسانی اسناد)، و از ابتدای سال ۱۳۸۵ به مدت سه سال سرپرستی کتابخانه و مرکز اسناد و اطلاعات بنیاد ایران‌شناسی در اختیار داشتند و اکنون مشغول به امر تحقیقات تاریخی در ارتباط با اسناد دوره قاجاریه هستند.
از کارهای خانم فاطمه قاضیها جدا از شرکت و سخنرانی در محافل علمی و غیره 15 جلد کتاب و بیش از 45 مقاله است ، که کتابها به شرح زیر است :

(1 و 2 و3 ) – روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان با همکاری دکتر محمد اسماعیل رضوانی در سه مجلد (در سالهای 1369 ، 1371 ، 1373 )،

4 – اسنادی از روند اجرای معاهده ترکمانچای (۱۳۷۴)،

5 و 6 – روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر اول ودوم فرنگستان (1377 و1379)،

7 – اسناد روابط ایران و روس در دوره فتحعلی شاه و محمد شاه ،

8 – اسناد روابط ایران و روس از ناصرالدین شاه تا سقوط قاجاریه ،

9 – سفرهای ناصرالدین شاه به قم1381 ،

10- کتاب جشن اَش پزان ناصرالدین شاه ،

11 – تاراج کتابخانه سلطنتی،

12 – گزارش شکارهای ناصرالدین شاه قاجار 1390،

13 – ناصرالدین شاه و نقاشی (1394)

14 – دست نوشته های ناصرالدین شاه از سفر و شکار در فیروز کوه

15 – دختران ناصرالدین شاه.
همچنین وبلاگی به نام یادداشتهایی از فاطمه قاضیها ، https://ghaziha.kateban.com/، که تاکنون 297 یادداشت تاریخی در آن درج شده است.

مقالات :
1ـ دارالفنون, گنجينه اسناد, دفتر دوم, زمستان 1368, صص 143 ـ 119.
2ـ نگاهی به برخی اسناد روابط خارجی ايران در دوره قاجار, گنجينه اسناد, سال اول, دفتر دوم, تابستان 1370, صص 50 ـ 38.
3ـ اشاره ای به روش تصحيح متون, صص 46 ـ 23. دفتر 23 ـ 21, نشريه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران, شماره 46, 1374.
4 ـ زن از نگاه ناصرالدين شاه در سفرنامه های فرنگستان, بخش اول حقوق زنان, شماره اول.
5 ـ زن از نگاه ناصرالدين شاه در سفرنامه های فرنگستان, بخش دوم حقوق زنان, شماره دوم.
6 ـ خاطرات ناصرالدين شاه در سفر به قم, گنجينه اسناد, بهار و تابستان 1379, سال دهم, شماره 37 , 38. صص23-33
7 ـ نگاهی به پيامد جنگهای ايران و روس, گنجينه اسناد پائيز و زمستان 1379, شماره 39 و 40.
8 ـ حاج ملاهادی سبزواری از نگاه و قلم ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد سال يازدهم ـ دفتر چهارم ،زمستان 1380, شماره 44.
9 ـ رؤياهای ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد , دفتر اول و دوم ـ بهار و تابستان 1381 , شماره 45 و 46.
10 ـ فخرالدوله دختر شاعر و اديب ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد, پائيز و زمستان 1381. شماره 47 و 48.
11 ـ خاطرات ناصرالدين شاه در سفر ناتمام گيلان «نامواره دکتر محمود افشار» پژوهشهای ايران شناسی, جلد چهاردهم , 1382, پيوست 2, صص 669 الی 699.
12 ـ- قم از نگاه ناصرالدین شاه و سیاحان فرنگی معاصر او, سخنرانی در همایش ایران شناسی,1381ش. و چاپ شده در کنجینه اسناد،شماره 69، بهار1387 ،صص25-42.
13 ـ جشن عروسی کامران ميرزا نايب السلطنه به روايت ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد (شماره 49 و50)
14 ـ اشاره ای به روابط ايران و آمريکا در دوره ناصری … مجله اسناد تاريخی, 1382.
15 ـ نقش زنان در معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ـ ( عنوان سخنرانی در سمينار پل بين تمدنها ) در بلغارستان
16 ـ شرح حال عبدالحسين انصاری از رجال دوره پهلوی ـ زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی نوش آفرين انصاری, انجمن آثار و مفاخر فرهنگی, 1383, ص 145 ـ 127.
17 ـ فروغ الدوله «ملکه ايران» دختر شاعر ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد، شماره 51 و 52.
18 ـ بانوی عظمی, افتخارالدوله دختر ناصرالدين شاه, گنجينه اسناد، بهار 1383, شماره 53 , صص 22 ـ 12.
19 ـ شاه بيگم ضياء السلطنه دختر شاعر و هنرمند فتحعلی شاه, گنجينه اسناد ، شماره 56 , زمستان 1383, صص 28 ـ 8.
20 ـ اسنادی از کتابفروشان در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ايران, ص 401 تا 421, يادنامة بابک افشار اسفند 1383, انتشارات شهاب ثاقب.
21 ـ تاراج کتابخانه سلطنتی بر اساس اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران, نامة بهارستان, سال پنجم, بهار و زمستان 1383, صص 274 ـ 181 (94 ص). که در مراسم بزرگذاشت حاميان نسخ خطی موفق به دريافت تنديس لوح تقدير شد (1384) .
22 ـ سخنرانی تحت عنوان دختران منورالفکر ناصرالدين شاه در انجمن زنان پژوهشگر تاريخ آذر ماه 1383.
23 ـ فرمان فتحعلی شاه مبنی بر آزار و شکنجه همسر و عروس صادق خان شقاقی در ملاء عام, (مجله بخارا, فروردين و ارديبهشت 1385, شمارة 50, ص 345.)
24 ـ مدخل «ترکمانچای» در دائرﺓ المعارف بزرگ اسلامی، جلد 15 .
25- قطره ای از دریا( راجع به استاد عبدالله انوار در کتاب حدیث عشق به مناسبت بزرگداشت ایشان)
26-مدخل”بنیاد ایران شناسی در فر هنگنامه کودک و نوجوان”پیوست.(جلد یازدهم صفحه ۷۳و۷۴)
27-از معاهده ترکمان چای تا عهد نامه مودت . گنجینه اسناد شماره 63 پاییز1385.
28-سخنرانی ” دارالفنون در زما ن ریاست اعتضادالسلطنه”درهماش153 سالگی دارالفنون- دیماه 1383 – درمحل دارالفنون.
29- مراسم جشن نوروز به روایت ناصرالدین شاه (بخارا شماره64 اسفند 86 صص 173-184).
30- “میرزا علی لسان الدوله و تاراج میراث مکتوب مرداد ـ شهریور 1390) ” (بخارا شماره 82 (مرداد ـ شهریور 1390)صص138 تا 155
31- تاراج میراث مکتوب (2) ، (مجله بخارا شماره 83 مهر و آبان 1390 صص204 – 216).
32- دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه از سفر و شکار در دوشان‌تپه ، ( فصلنامه اسناد بهارستان ، سال اول ، شماره سوم ،پاییز 1390 ،صص227-257.)
33- قدیمی‌ترین سندِ بازیافته از شکارهای ناصرالدین شاه قاجار. ( فصلنامه اسناد بهارستان ، سال اول ، شماره چهارم ،زمستان 1390 ،صص).
34 – نقاشیهای ناصرالدین شاه قاجار( مجله بخارا ، شماره 89 و 90 ، سال 1391
35 – دهه عاشورای ۱۳۰۴ قمری به روایت ناصرالدین شاه قاجار،بخارا،شماره 104 ،بهمن و اسفند 1393 .(اشتباها به نام فاطمه قاظیها درج شده است.)
36 – گزارشی از فعالیت یک هفته دارالفنون ،مجله بخارا،شماره 101،مرداد-شهریور 1393…

مختصری در باره کتاب مورد گفتگو

فاطمه قاضیها، دختران ناصرالدین شاه (شرح حال و اسناد)،

 تهران : نشر گویا، اسفند 1399، 476 ص

دختران ناصرالدین شاه ، تعدادی در نوزادی و خردسالی در گذشتند ،ولی آنها که زندگی کردند  و آنچه نگارنده بدان دست یافت 16 نفر بودند، این شاهزاده خانمها به ترتیب تاریخ تولد معرفی شدند و تا آنجا که مقدور بود به اسناد و شرح زندگانی آنها پرداخته شد، آنها که در زمان حیات ناصرالدین شاه به ثمر رسیدند بعضی زندگی افسانه ای داشتند. مثل عصمت الدوله و آنها که بعد از قتل ناصرالدین شاه نشو و نما کردند، اکثرا در فقر و تنگدستی به سر می بردند.اولین دخترناصرالدین شاه فخرالملوک بود ،وی شعرمی‌سرود و فخری تخلص می‌کرد، او همسر حاکم قم بود. دومین دختر ناصرالدین شاه، عصمت الدوله بود ، وی در دوران سلطنت پدر عروس ثروتمند ترین مرد ایران شد، که شرح زندگی او به تفصیل در کتاب آمده است.سومین دختر ناصرالدین شاه که از، از زندگی پر ماجرائی برخوردار بوده، بانوی عظمی، خواهر اعیانی ظل السلطان است، شرح زندگانی و اسناد بانوی عظمی 38 صفحه از کتاب حاضر را در بر می گیرد.چهارمین دختر ناصرالدین شاه ضیاء السلطنه بود، که وی را در 20 سالگی به عقد و ازدواج امام جمعه درآوردند. مطالبی از قبیل: شرح عروسی او به روایت ناصرالدین شاه، و غیره در این کتاب مندرج است.

پنجمین دختر ناصرالدین شاه والیه نام داشت، 10 صفحه ازمطالب کتاب حاضر مربوط به والیه است، ششمین دختر ناصرالدین شاه، افسرالدوله است وی همسرابوالفتح میرزا مؤیدالدوله ،پسر سلطان مراد میرزا حسام السلطنه فاتح هرات بود. تومان‌آغا فخرالدوله‌، دختر هفتم ‌و فرزند دهم ‌ناصرالدين‌شاه ‌ ‌از  همسر گرجي ناصرالدین شاه بود، مطالبی از عشق و ازدواج او با مجدالدوله، بخشی از اشعار فخرالدوله و تعداد 38 سند حاوی مکاتبات ناصرالدین شاه و فخرالدوله، همچنین نحوه مرگ غم انگیز او و… در کتاب درج  شده است. دختر هشتم ناصرالدین شاه توران آغا  فروغ الدوله است. وی که بعدها ملقب به ملکه ایران شد، خواهر فخر الدوله و از یک مادر بودند،  علاوه بر مکاتباتی که با ناصرالدین شاه داشته در جریان مشروطیت وقایع تهران را برای همسرش که در رشت و غیره به سر می برده قلمی کرده است. نهمین دختر زهراخانم ایران الملوک، افتخارالسلطنه است. مادرش لیلی خانم بود، وی با وجود چهارفرزند از همسرش جدا و زندگی عاشقانه ای با نظام السلطان  آغاز کرد، داستانهای  عاشقانه وی و تنگدستی او در میانسالی و اواخر عمر، صفحاتی از کتاب را در برمی گیرد.

 اخترالدوله دختر دهم نیز از شاهزادگان معروف قاجاری  است و علت آن ازدواج با عزیز السلطان یا ملیجک دردانه و عزیز کرده ناصرالدین شاه بود. وی بعد از ترور ناصرالدین شاه از ملیجک جدا و به همسری ارشدالدوله در امد. اخترالدوله هنوز به چهل سالگی نرسیده بود که درگذشت. یازدهمین نفر فرح السلطنه دختر مرجان خانم ترکمانیه  و دوازدهمین  دختر، زهرا تاج السلطنه، یکی ازدخترا ن مشهور ناصرالدین شاه بود که درجریان مشروطه به عنوان یک زن درباری نقشی مؤثرداشته است. مراسم عروسی و ازدواج نافرجام او، معلمش، فعالیتهای اجتماعی و فقر و تنگدستی وی از چهل سالگی به بعد در کتاب مندرج است. و بالاخره در نهایت به مطالبی هرچند اندک در مورد آخرین دختران او که در اواخر سلطنت شاه متولد شده بودند، اختصاص یافته است.  آنها به ترتیب عبارتند از : شرف السلطنه، خدیجه ناصری، عزالسلطنه،  قدرت السلطنه و نهایتا عزیز السلطنه، آخرین دختر  ناصرالدین شاه قاجار، که بعد از قتل پدر متولد شد، و در پانزده سالگی در تنگدستی در گذشت. تا آنجا که مقدور  بود سعی شد که تصاویری در ارتباط با مطالب  تهیه و تقدیم علاقمندان شود. و بالاخره با تصاویر ضمیمه، فهرست عمومی اعلام و فهرست تصاویر، کتاب به انتها می رسد.